Prva glava ovog nacrta bavi se osnovnim odredbama, kao što je definisanje elektronskog novca, društva za njegovo izdavanje, lica koje ga posjeduje, elektronske novčane mreže i slično. 

Nadalje, Nacrt definiše da se elektronskim novcem ne smatra novčana vrijednost pohranjena na instrumentima koji se mogu upotrebljavati samo ograničeno te novčana vrijednost koja se koristi za izvršenje platne transakcije koje vrši pružalac elektronskih komunikacionih mreža ili usluga koje se pružaju uz elektronske komunikacione usluge za korisnika te mreže ili usluge, pri čemu korisnik unaprijed uplaćuje sredstva tom pružaocu. Opširnije o ovoj odredbi čitajte u zvaničnom tekstu Nacrta, koji možete pronaći na sekciji “Preuzmite tekst zakona”. 

Glava II ovog nacrta bavi se pitanjem poslova izdavanja elektronskog novca. Elektronski novac, prema ovom nacrtu, mogu izdavati sljedeća lica/organi: 

1. banka, sa sjedištem u RS ili sa sjedištem u Federaciji Bosne i Hercegovine/Brčko distriktu BiH, putem organizacionog dijela u RS, 

2. mikrokreditna organizacija osnovana u pravnoj formi mikrokreditnog društva sa sjedištem u RS ili sa sjedištem u FBiH/BD BiH putem organizacionog dijela u RS, 

3. društvo za izdavanje elektronskog novca sa sjedištem u RS koje je dobilo dozvolu Agencije za bankarstvo RS ili ono sa sjedištem u FBiH, ili BD BiH putem poslovne jedinice u RS,

4. Ministarstvo finansija i organi jedinica lokalne samouprave u RS ukoliko izdaju elektronski novac u okviru svojih isključivih nadležnosti utvrđenih posebnim zakonom,

5. banka i mikrokreditna organizacija izdaju elektronski novac u skladu sa zakonom kojim se uređuje njihovo poslovanje i u skladu s odredbama ovog zakona.

Dodatno, Nacrt definiše da se izdavanje elektronskog novca koje obavlja Centralna banka BiH vrši u skladu s propisima kojima se uređuju njene nadležnosti i ovlaštenja.

Propisani su i pojmovi ugovora o izdavanju i izdavanja elektronskog novca, izmjene i raskidanja ugovora te zaštite prava i interesa imalaca elektronskog novca. Dodatno, definišu se i procesi prihvatanja i otkupa elektronskog novca te tajnost i zaštita podataka o elektronskom novcu. Detaljnije o ovim odredbama pročitajte u izvornom tekstu Nacrta, u sekciji “Preuzmite tekst zakona”. 

Nacrtom zakona također su definisani uslovi za osnivanje, poslovanje i prestanak rada društava za izdavanje elektronskog novca. Društvo za izdavanje elektronskog novca odredbama ovog nacrta definisano je kao privredno društvo sa sjedištem u RS koje ima dozvolu za pružanje usluga izdavanja elektronskog novca, a koju izdaje Agencija za bankarstvo RS.

Ono se osniva u pravnoj formi akcionarskog društva ili društva s ograničenom odgovornošću te, pored izdavanja elektronskog novca, društvo može obavljati i pružanje usluga platnog prometa (platnih usluga) koje su isključivo povezane sa izdavanjem elektronskog novca u skladu sa zakonom kojim se uređuje unutrašnji platni promet i ovim zakonom, operativne i pomoćne poslove neposredno povezane sa izdavanjem elektronskog novca ili pružanjem platnih usluga u skladu sa ovim zakonom te druge djelatnosti, ako za obavljanje te djelatnosti ispunjava uslove propisane posebnim zakonom.

Nacrtom je također definisano da društvo koje obavlja i druge djelatnosti, ako za obavljanje te djelatnosti ispunjava uslove propisane posebnim zakonom, jeste hibridno društvo. Ovakva društva dužna su osnovati poseban organizacioni dio za obavljanje poslova izdavanja elektronskog novca, da imenuju lice koje neposredno rukovodi ovim poslovima te da obezbijedi posebnu evidenciju i podatke o poslovanju ovog tijela u poslovnim knjigama. 

Da bi se klasifikovalo kao hibridno, potrebno je da ovo društvo:

1. obavlja druge poslove na način koji ne ugrožava stabilnost i sigurnost dijela njenog poslovanja koji se odnosi na izdavanje elektronskog novca niti otežava vršenje nadzora nad njenim poslovanjem u skladu s ovim zakonom,

2. da lica koja su odgovorna za vođenje poslova u vezi s izdavanjem elektronskog novca imaju dobru poslovnu reputaciju, odgovarajuće znanje i iskustvo za izdavanje elektronskog novca te da članovi organa upravljanja imaju dobru poslovnu reputaciju,

3. da se poslovi društva vode s teritorije Republike Srpske i najmanje dio usluga izdavanja elektronskog novca namjerava pružati u Republici Srpskoj,

4. da, uzimajući u obzir zahtjeve pouzdanog upravljanja poslovima izdavanja elektronskog novca, to društvo ima uspostavljen djelotvoran i pouzdan sistem upravljanja s transparentnom organizacionom strukturom i jasno određenom i dosljednom podjelom odgovornosti, efikasan sistem upravljanja rizicima te odgovarajuće mehanizme unutrašnjih kontrola, koji obuhvataju najmanje funkcije kontrole rizika, unutrašnje (interne) revizije i praćenja zakonitosti poslovanja (funkcija usklađenosti poslovanja),

5. da ispunjava druge uslove utvrđene ovim zakonom.

Nacrtom su također definisani uslovi koje moraju ispunjavati članovi organa upravljanja društva za izdavanje elektronskog novca. Između ostalog, član organa uprave mora imati dobru poslovnu reputaciju za upravljanje društvom za izdavanje elektronskog novca, ne može biti lice koje je pravosnažno osuđeno za krivično djelo na bezuslovnu kaznu zatvora ili pravosnažno osuđeno za krivično djelo koje ga čini nepodobnim za obavljanje te funkcije ili lice kojem je izrečena mjera zabrane vršenja poziva, djelatnosti ili dužnosti koja ga čini nepodobnim za obavljanje ove funkcije, te lice koje je na dan oduzimanja dozvole za rad pravnom licu bilo ovlašteno za zastupanje i predstavljanje istog ili je bilo član njegovog organa upravljanja, osim privremenog upravnika. Dodatno, ovo lice mora imati završen najmanje prvi ciklus naučnih studija koji se vrednuje s najmanje 240 ECTS bodova te najmanje tri godine iskustva na rukovodećem položaju u subjektu iz oblasti finansijskog sektora ili u privrednom društvu čija je djelatnost slična poslovima društva za izdavanje elektronskog novca. Za obavljanje ove funkcije također je potrebna saglasnost Agencije za bankarstvo RS.

Nacrt se, također, bavi uslovima prestanka važenja saglasnosti za rukovodioce i uslovima oduzimanja saglasnosti, uslovima za sticanje prava na kvalifikovano učešće u poslovanju, zatim dodatnim podacima i dokumentacijom potrebnom za izdavanje saglasnosti za kvalifikovano učešće, neprimjenjivanjem ovih odredbi na hibridna društva, dostavljanjem neophodne dokumentacije te procesom odlučivanja o podnesenom zahtjevu za kvalifikovano učešće. O ovim odredbama čitajte više u izvornom tekstu zakona, u sekciji “Preuzmite tekst zakona”. 

Nacrtom se također utvrđuje da se dozvola za izdavanje elektronskog novca izdaje na neodređeno vrijeme te da nije prenosiva na druga lica. Dodatno, njom se određuju poslovi koje društvo može obavljati, a rješenje o sticanju dozvole objavljuje se na internet-stranici Agencije za bankarstvo RS. O načinu prijave i procesu izdavanja nakon sticanja dozvole te odbijanju zahtjeva za i prestanak važenja dozvole čitajte u sekciji "Preuzmite tekst zakona".

Dodatno, nacrtom su propisani obavezni segmenti sistema upravljanja i unutrašnjih kontrola, koji moraju biti srazmjerni prirodi, obimu i složenosti usluga koje društvo za izdavanje elektronskog novca pruža. Šta tačno obuhvataju ovi segmenti, čitajte na sekciji “Preuzmite tekst zakona”. 

Minimalni iznos osnovnog kapitala društva za izdavanje elektronskog novca u ovom nacrtu propisan je u skladu s Direktivnom 2009/110/EC te iznosi 700.000 KM. Kada je riječ o hibridnom društvu koje obavlja poslove ili djelatnosti za koje su propisani različiti iznosi osnovnog kapitala, ono je dužno obezbijediti osnovni kapital prema najvišem propisanom iznosu. Također, društvo je dužno da u svom poslovanju održava propisani iznos kapitala te je dužno da obavijesti Agenciju, bez odgađanja, u slučaju ako se iznos osnovnog kapitala smanji ispod minimuma definisanog ovim članom. O minimalnim kapitalnim zahtjevima, promjenama visine kapitala društva za izdavanje elektronskog novca te primjeni novčanih sredstava imalaca elektronskog novca čitajte opširnije u sekciji “Preuzmite tekst zakona”. 

Kada je riječ o zaštiti novčanih sredstava imalaca elektronskog novca, društvo za izdavanje elektronskog novca dužno je da zaštiti ista primljena radi zamjene za izdati elektronski novac u visini iznosa neiskorištenog elektronskog novca, koji se izračunava na kraju svakog radnog dana deponovanjem na poseban račun kod banke koja ima dozvolu Agencije. Nadalje, društvo je dužno da sredstva koja nisu primljena u gotovini uključi u obračun neiskorištenog elektronskog novca najkasnije na kraju petog radnog dana od dana izdavanja elektronskog novca, da novčana sredstva primljena radi zamjene za izdati elektronski novac drži odvojeno od vlastitih sredstava i drugih sredstava primljenih od fizičkih i pravnih lica po drugim osnovama te da za svakog imaoca elektronskog novca vodi posebnu evidenciju sredstava u vezi s izvršenjem platnih transakcija. U sekciji “Preuzmite tekst zakona” čitajte više o zaštiti pri raspodjeli elektronskog novca na više usluga, unaprijed uplaćenim sredstvima i slično. 

Dalje, novčana sredstva primljena radi zamjene za izdati elektronski novac u visini iznosa neiskorištenog elektronskog novca ne predstavljaju imovinu društva za izdavanje elektronskog novca i ne ulaze u njenu likvidacionu ili stečajnu masu, niti mogu biti predmet prinudnog izvršenja radi ostvarivanja potraživanja prema društvu za izdavanje elektronskog novca, niti predstavljaju imovinu banke u kojoj su ta novčana sredstva deponovana, a ne ulaze ni u likvidacionu ili stečajnu masu te banke.  

Društva za izdavanje elektronskog novca u toku poslovanja moraju poštovati zakone i propise kojim se uređuje oblast računovodstva i revizije, te standarda struke, te pohranjivati zaprimljenu dokumentaciju i podatke najmanje pet godina od njihovog nastanka. Samim tim, ova društva dužna su revidirati finansijske izvještaje u skladu s navedenim zakonima i odredbama. Hibridna društva u ovom slučaju moraju dostavljati odvojene računovodstvene podatke, u skladu s ovim i drugim zakonima. Dodatno, društva za izdavanje elektronskog novca dužna su angažovati privredno društvo za reviziju koje će izvršiti reviziju informacionog sistema i adekvatnost upravljanja njime. 

Ova društva također mogu izdavati elektronski novac preko poslovne jedinice te ga mogu izdavati izvan RS putem poslovnih jedinica. Za ove poslove potrebna je saglasnost Agencije za bankarstvo RS. Također, elektronski novac zabranjeno je izdavati putem zastupnika. Propisana je obaveza društva za izdavanje elektronskog novca da prije potpisivanja ugovora s drugim licem obavijesti Agenciju o eksternalizaciji pojedinih operativnih poslova, kao i obaveza ispunjavanja propisanih uslova kod eksternalizacije materijalno značajnih operativnih poslova. S druge strane, distribucija i otkup elektronskog novca mogu se vršiti i preko trećeg fizičkog i/ili pravnog lica s kojim je zaključen ugovor. U tom slučaju, društva za izdavanje elektronskog novca dužna su obavijestiti Agenciju o ovim poslovima te objavljivati spisak s podacima o svim trećim licima koja vrše ugovorene poslove na svojoj internet-stranici. Na sličan način, društva za izdavanje ovog novca sa sjedištem u FBiH ili BD BiH mogu poslovati u RS isključivo putem poslovne jedinice. Detaljnije o uslovima koja društva za izdavanje elektronskog novca sa sjedištem u BiH moraju ispunjavati, sadržini i načinu vođenja registra društava, nadzoru nad obavljanjem ovih poslova, načinu i uslovima, kao i dužnostima ovih društava u kojima se vrši neposredni nadzor, čitajte u sekciji “Preuzmite tekst zakona”. 

Nacrtom je definisano da su sva rješenja o kojima Agencija za bankarstvo RS odlučuje kada je riječ o upravnim postupcima konačna te da se protiv njih može voditi upravni spor ukoliko tužba protiv rješenja ne odlaže njegovo izvršavanje. Dalje, predviđeno je da se u slučaju poništenja rješenja Agencije prava tužioca ograničavaju na naknadu štete koja mu je pričinjena izvršenjem tog rješenja. Mjere nadzora koje Agencija može preuzeti prema društvima za izdavanje elektronskog novca su davanje preporuke, izdavanje pisanog upozorenja, nalaganje otklanjanja nezakonitosti i nepravilnosti, izdavanje prekršajnog naloga te oduzimanje dozvole za izdavanje elektronskog novca. U sekciji “Preuzmite tekst zakona” čitajte više o situacijama u kojima Agencija može preuzeti navedene mjere. 

Agencija za bankarstvo RS, u smislu ovog nacrta, posjeduje diskreciono pravo u izboru mjera nadzora te ima ovlaštenje da vrši kontrolu lica koja obavljaju poslove izdvavanja elektronskog novca bez dozvole. Tako, radi zaštite potencijalnih imalaca elektronskog novca, propisano je da Agencija na svojoj internet-stranici i u sredstvima javnog informisanja objavljuje upozorenje o neovlaštenom obavljanju djelatnosti izdavanja elektronskog novca.

Peta glava ovog nacrta bavi se prekršajnim odredbama i rasponima novčanih kazni ukoliko dođe do prekršaja ovog zakona, dok se šesta glava tiče pitanja prelaznih i završnih odredbi te stupanja na snagu ovog zakona tri mjeseca nakon objave u Službenom glasniku RS. 

Fotografija: freepik.com