Kao onovni razlog za donošenje ovog zakona predlagač navodi produženje roka do kada obrazovne laboratorije mogu obavljati poslove pripreme mjerila za verifikaciju. Također, preciznije se definišu cilj i primjena Zakona, kao i pitanja u vezi s mjernim jedinicama, republičkim etalonima, pretpakovanim proizvodima i mjernim bocama te se preuzimaju definicije Međunarodnog rječnika termina u zakonskoj metrologiji, kao i pojmovi i definicije Međunarodnog rječnika osnovnih i opštih termina u metrologiji.

Ovaj zakon, prema predlagaču, trebao bi obezbijediti upotrebu mjernih jedinica usklađenih s Međunarodnim sistemom jedinica; upotrebu tačnih mjerila s međunarodno utvrđenim zahtjevima; jedinstveno mjerenje u RS i uspostavljanje povjerenja u rezultate mjerenja, sljedivost republičkih etalona do međunarodnih etalona ili nacionalnih etalona drugih država; slobodnu trgovinu, spriječiti nepotrebne prepreke u trgovini i dr.

U članu 3. definiše se primjena zakona, odnosno date su oblasti u kojima se primjenjuju mjerila na koja se odnosi ovaj zakon. Tako se ovaj zakon primjenjuje na mjerila koja se upotrebljavaju u sljedećim oblastima i postupcima: zaštite zdravlja i života ljudi i životinja; zaštite životne sredine i prirodnih resursa; opšte bezbjednosti; kontrole i bezbjednosti saobraćaja; prometa roba i usluga i zaštite potrošača i sl.

U članu 4. promoviše se načelo javnosti, tako da rezultati mjerenja koja se na zahtjev ili za potrebe republičkih organa vrše u javnom interesu, naročito u oblasti zaštite zdravlja i opšte bezbjednosti, kao i zaštite životne sredine, budu dostupni pravnim i fizičkim licima u skladu sa ovim zakonom i posebnim propisima kojima se uređuje oblast u kojoj se vrši mjerenje.

U članu 6. propisana je obavezna primjerna mjernih jedinica na način kako je to utvrđeno u Međunarodnom sistemu mjernih jedinica i istovremeno se utvrđuje pravni osnov za normiranje ovih mjernih jedinica u Republici Srpskoj. U Republici Srpskoj se obavezno upotrebljavaju jedinice Međunarodnog sistema jedinica (SI) i jedinice koje nisu obuhvaćene Međunarodnim sistemom jedinica, a koje se mogu koristiti u skladu sa ovim zakonom. Vlada Republike Srpske donosi uredbu kojom se propisuju mjerne jedinice iz stava, njihove nazive, oznake, kao i način njihove upotrebe.

Član 7. reguliše kako se određuju mjerila zakonske metrologije, a istovremeno se utvrđuje obaveza za direktora Republičkog zavoda za standardizaciju i metrologiju da donese podzakonski akt kojim će se precizno odrediti koja se to mjerila smatraju mjerilima zakonske metrologije, a kojim će biti propisan period obavezne verifikacije za svaki tip mjerila zakonske metrologije.

Član 8. propisuje etalone i certifikovane referentne materijale koji se koriste u postupku verifikacije mjerila. Kalibraciju etalona, odnosno certifikovane referentne materijale za potrebe verifikacije mjerila, mogu obavljati Republički zavod za standardizaciju i metrologiju (u daljem tekstu: Zavod), akreditovane kalibracione laboratorije i državni metrološki instituti država potpisnica odgovarajućeg sporazuma.

Članovima 9. i 10. propisuju se upotreba i nosioci republičkih etalona u RS. Republički etalon je etalon koji je rješenjem o proglašenju priznat kao osnov za dodjeljivanje vrijednosti veličine drugim etalonima iste veličine i pomoću koga se najtačnije ostvaruje određena SI jedinica u Republici Srpskoj. Ovim odredbama predlaže se da Zavod razvija, ostvaruje, proglašava, čuva, održava i usavršava republičke etalone. Pored toga, daje se pravo Zavodu da za nosioca republičkog etalona imenuje i drugi republički organ uprave ili pravno lice. 

U članu 11. utvrđuju se subjekti zakonske metrologije, a to su: Zavod sa sjedištem u Banjoj Luci, ministarstvo nadležno za poslove metrologije, imenovana i ovlaštena tijela, obrazovane laboratorije i drugi subjekti, koji u okviru svoje nadležnosti podstiču razvoj metrološkog sistema.

Članom 12. definišu se nadležnosti Republičkog zavoda za standardizaciju i metrologiju, dok se članom 13. definišu poslovi koje obavlja ministarstvo nadležno za poslove metrologije.

Član 14. propisuje zahtjeve za privredne subjekte koji stavljaju mjerilo na tržište ili upotrebu. Cilj propisivanja ovih zahtjeva je obezbjeđivanje upotrebe provjerenih i bezbjednih mjerila radi zaštite potrošača i javnog interesa. Prije stavljanja mjerila na tržište, odnosno upotrebu, privredni subjekti dužni su da sprovedu postupak ocjene usaglašenosti, odnosno pribave dokument o usaglašenosti mjerila sa propisanim zahtjevima, označe mjerila u skladu sa propisima, te da obezbijede da mjerila prate dokumenti o usaglašenosti i druga propisana dokumentacija. Istovremeno, daje se ovlaštenje direktoru Zavoda da, zavisno od potrebe iskazane u praksi, za pojedinačna mjerila donese podzakonske akte kojima će se detaljnije urediti postupci ocjenjivanja usaglašenosti i drugi zahtjevi za određeno mjerilo.

Član 15. definiše tijela koja mogu sprovesti postupak ocjenjivanja usaglašenosti mjerila (Zavod i imenovana tijela), kao i subjekte koji su ovlašteni da pokrenu ovaj postupak.  Ovaj postupak pokreće se na zahtjev proizvođača, njegovog zastupnika ili uvoznika.

Član 16. uređuje postupak ispitivanja tipa mjerila, kao jedan od postupaka ocjenjivanja usaglašenosti mjerila. Ovaj postupak sprovodi Zavod, u slučaju da privredni subjekt planira da plasira mjerilo na tržište Republike Srpske. Poslije okončanog postupka ispitivanja tipa i ako mjerilo ispunjava zahtjeve utvrđene u metrološkom propisu, Zavod donosi rješenje o odobrenju tipa mjerila.

Članovima 17. 18. i 19. propisuju se uslovi i postupak za imenovanje tijela za ocjenjivanje usaglašenosti mjerila. Tijela koja namjeravaju da obavljaju poslove ocjenjivanja usaglašenosti obavezna su da imaju sjedište ili poslovnu jedinicu u Republici Srpskoj i posjeduju akt o akreditaciji, koji se pribavlja kod akreditacionog tijela. Ovim članovima propisuje se i obaveza za tijelo koje namjerava da obavlja poslove ocjenjivanja usaglašenosti, da prije otpočinjanja poslova pribavi rješenje o imenovanju, čime stiče svojstvo imenovanog tijela. Pored postupka imenovanja, ovim se članovima utvrđuje i postupak ukidanja rješenja o imenovanju, ako imenovano tijelo prestane da ispunjava propisane uslove za obavljanje poslova ocjenjivanja usaglašenosti mjerila.

Članom 20. propisuju se subjekti koji mogu sprovesti verifikaciju mjerila, a to mogu biti ovlaštena tijela i Zavod. Verifikacija mjerila podrazumijeva više postupaka kojima se utvrđuje (ocjenjuje) da li mjerilo ispunjava propisane metrološke zahtjeve i obuhvata: pregled, žigosanje ili izdavanje certifikata o verifikaciji mjerila. Verifikacija mjerila može biti prva, periodična i vanredna.

Članovima 21. 22. i 23. propisuje se značenje pojma prva, periodična i vanredna verifikacija, kao i koja su lica obavezna da podnesu mjerilo na ove verifikacije. Ovdje je važno napomenuti da se ovim članovima naglašava odgovornost privrednih subjekata koji su registrovani za distribuciju, prodaju i snabdijevanje električne energije, vode, gasa i toplotne energije za periodičnu verifikaciju brojila električne energije, vodomjera, gasomjera, mjerila koja koriguju zapreminu tečnosti, odnosno gasa, korektora i mjerila toplotne energije. Prvoj verifikaciji podliježu nova mjerila za koja je prethodno sproveden postupak ispitivanja i izdato odobrenje tipa, ako je propisana obaveza izdavanja tog odobrenja. Prva verifikacija obavlja se prije stavljanja mjerila na tržište ili u upotrebu. Periodičnoj verifikaciji podliježu mjerila koja su u upotrebi. Ona se sprovodi prema vremenskim intervalima za određenu vrstu mjerila. Vanrednoj verifikaciji podliježu mjerila koja su zbog kvara, odnosno drugih tehničkih nedostataka, bila van upotrebe i na kojima je izvršena popravka ili prepravka, kao i mjerila za koja periodična verifikacija nije izvršena u propisanom roku.

Članom 24. propisuje se mogućnost sprovođenja kontrolnog pregleda mjerila u upotrebi, navode se lica koja mogu pokrenuti ili inicirati ovaj pregled, kao i način plaćanja troškova za ovaj pregled. Predloženim članom daje se i pravo svim zainteresovanim licima koja sumnjaju u tačnost verifikovanog mjerila da kod ovlaštenog tijela ili Zavoda pokrenu postupak kontrolnog pregleda mjerila u upotrebi.

Član 25. utvrđuje da su verifikacioni žigovi, koji se koriste prilikom verifikacije mjerila, republički žigovi. S tim u vezi, utvrđuje se i obaveza za direktora Zavoda da donese podzakonski akt kojim će se propisati vrsta i oblik republičkih žigova koji se upotrebljavaju u postupku verifikacije mjerila.

Član 26. određuje prestanak važenja žiga, odnosno certifikata o verifikaciji mjerila, te zabranu upotrebe mjerila čiji je žig, odnosno certifikat o verifikaciji mjerila, prestao da važi.

Nadalje, članovima od 27. do 31. propisuju se uslovi i postupak za ovlašćivanje tijela za verifikaciju mjerila. Tako je propisano da su tijela koja namjeravaju da obavljaju poslove verifikacije mjerila obavezna da imaju sjedište ili organizacionu jedinicu u Republici Srpskoj i posjeduju akt o akreditaciji. Ovim članovima propisuje se i obaveza za tijelo koje namjerava da obavlja poslove verifikacije mjerila da prije otpočinjanja ovih poslova pribavi rješenje o ovlašćivanju, čime stiče svojstvo ovlaštenog tijela. Također, utvrđuje se i obaveza za direktora Zavoda da donese podzakonski akt kojim će se urediti postupak i način davanja ovlaštenja tijelima za verifikaciju mjerila.

Članovima od 32. do 35. utvrđuju se uslovi i postupak za obrazovanje laboratorija koje obavljaju poslove pripreme mjerila za verifikaciju. Privredni subjekti koji namjeravaju da obavljaju poslove pripreme mjerila za verifikaciju obavezni su da imaju sjedište ili organizacionu jedinicu u Republici Srpskoj, stručno osposobljena lica u području u kojem vrše pripremu mjerila za verifikaciju, potrebnu opremu i prostor, kao i organizovan način čuvanja evidencije koja je u vezi sa poslovima pripreme mjerila za verifikaciju. Ovim članovima propisuje se i obaveza za privredni subjekt koji namjerava da obavlja poslove pripreme mjerila za verifikaciju, da prije otpočinjanja ovih poslova pribavi rješenje o ispunjavanju uslova za pripremu mjerila, čime stiče svojstvo obrazovane laboratorije. Ovim zakonom predlaže se da obrazovane laboratorije mogu obavljati poslove pripreme mjerila za verifikaciju do 31. decembra 2030. godine. Poslije navedenog datuma, u Republici Srpskoj obrazovane laboratorije neće više obavljati ove poslove, već je predviđeno da će postupak verifikacije obavljati ovlaštena tijela ili u izuzetnim slučajevima Republički zavod za standardizaciju i metrologiju. Iz navedenog proizlazi da će obrazovane laboratorije imati obavezu da do 31. decembra 2030. godine steknu svojstvo ovlaštenih tijela ukoliko namjeravaju da se i dalje bave poslovima verifikacije mjerila.

Članom 36. predefinisan je način uvoza komunalnih mjerila i izdavanje potvrde o ispunjavanju metroloških zahtjeva. Prilikom uvoza brojila električne energije, vodomjera, gasomjera, mjerila koja koriguju zapreminu tečnosti, odnosno gasa, korektore i mjerila toplotne energije, uvoznik je obavezan da kod Zavoda pribavi potvrdu o ispunjavanju metroloških zahtjeva. U odnosu na važeći zakon, smanjuje se obim zakonskih mjerila za koja je uvoznik obavezan da pribavi potvrdu o ispunjavanju metroloških zahtjeva. Prema važećem zakonskom rješenju, navedena potvrda pribavljala se za sva mjerila zakonske metrologije, dok će nakon usvajanja ovog zakona uvoznik imati obavezu da tu potvrdu pribavi samo za komunalna mjerila.

Članom 37. definisane su obaveze vlasnika, odnosno korisnika mjerila u pogledu korištenja, održavanja, verifikacije i evidencije o održavanju i verifikaciji mjerila u upotrebi.

Član 38. propisuje uslove za stavljanje pretpakovanih (prethodno upakovanih) proizvoda na tržište. Pretpakovani proizvodi su prethodno upakovani proizvodi koji su pakovani u odgovarajućoj ambalaži i zatvoreni bez prisustva kupca, a čiju količinu nije moguće mijenjati bez otvaranja i oštećenja ambalaže. Pored toga, ovim članom naglašava se obaveza pakera pretpakovanih proizvoda da sprovede postupak ispitivanja pretpakovanih proizvoda, radi utvrđivanja da li pretpakovani proizvodi ispunjavaju propisane metrološke zahtjeve.

Članom 39. utvrđuje se pravo Zavoda da, na zahtjev zainteresovanog lica, može izvršiti vanredno ispitivanje usaglašenosti pretpakovanih proizvoda.

Član 40. propisuje da etalon zapremine koji se koristi za ispitivanje pretpakovanih proizvoda treba da ispunjava metrološka svojstva koja omogućavaju njegovu upotrebu kao mjerila zapremine. Direktor Zavoda donijet će pravilnik uz saglasnost ministra, kojim se propisuju metrološki zahtjevi mjerne boce, dopuštena odstupanja zapremine, natpisi i oznake na bocama kao mjernim posudama te uslovi za stavljanje mjernih boca na tržište.

Član 41. propisuje da u Republici Srpskoj važe dokumenti o odobrenju tipa mjerila i akti o verifikaciji mjerila, odnosno žigovi i drugi znaci usaglašenosti izdati u inostranstvu, ako su izdati u skladu sa zaključenim međunarodnim ugovorom, čiji je potpisnik Republika Srpska, odnosno BiH.

Član 42. utvrđuje pravo direktora Zavoda da može priznati znak i dokumenta o usaglašenosti, u situaciji kada nema međunarodnog ugovora, ako su ove isprave izdate na način i pod uslovima koji su propisani u Republici Srpskoj.

Član 44. propisuje da se za poslove iz oblasti metrologije plaćaju naknade koje snose podnosioci zahtjeva za vršenje određene metrološke radnje. Predviđeno je i da će Vlada Republike Srpske donijeti uredbu kojom će se propisati visina, način plaćanja i raspodjela naknada za poslove iz oblasti metrologije.

Članovima od 45. do 50. propisuje se vršenje nadzora nad primjenom Zakona, metrološki nadzor, nadzor nad mjerilima, nadzor nad prepakovanim proizvodima, nadzor nad mjernim jedinicama i nadzor nad radom imenovanih i ovlašćenih tijela, te obrazovanih laboratorija.

Članovima od 51. do 55. propisani su prekršaji te su za njih predviđene novčane kazne u skladu sa Zakonom o prekršajima. Novčane kazne propisane su u rasponima od 100 KM do 5.000 KM, u zavisnosti od vrste počinjenog prekršaja.

Članom 56. predviđeno je da obrazovane laboratorije koje obavljaju poslove pripreme mjerila na osnovu ranije važećih zakona iz oblasti metrologije mogu ove poslove obavljati do isteka važenja rješenja o ispunjenosti uslova za pripremu mjerila, a najkasnije do 31. decembra 2030. godine.

Članom 57. predviđeno je okončanje ranije započetih postupaka, a koji će se okončati po odredbama Zakona o metrologiji u Republici Srpskoj.

Članom 58. predviđeno je da dokumenti o odobrenju tipa mjerila, akti o verifikaciji mjerila, žigovi i drugi dokumenti izdati do dana stupanja na snagu ovog zakona ostaju na snazi do isteka roka na koji su izdata.

Članom 59. regulisano je donošenje podzakonskih akata od Vlade Republike Srpske, a koji će biti doneseni u roku od šest mjeseci od stupanja na snagu ovog zakona.

Fotografija: akta.ba