Poglavlje I  - Opšte odredbe

Članovima od 1. do 10. uređuju se predmet ovoga zakona, rodno značenje izraza, ustanove socijalne zaštite, opšti akti federalne ustanove socijalne zaštite, socijalno zbrinjavanje i podrška, odgoj i obrazovanje, zdravstvena njega i sl. 

Ovim članovima određuje se da su ustanove socijalne zaštite Federacije:

1. Ustanova za socijalno zbrinjavanje i zdravstvenu njegu – Bakovići;

2. Ustanova za socijalno zbrinjavanje i zdravstvenu njegu – Drin;

3. Ustanova za socijalno zbrinjavanje i zdravstvenu njegu – Ljubuški;

4. Ustanova za socijalno zbrinjavanje, zdravstvenu njegu, odgoj i obrazovanje – Pazarić;

5. Ustanova za socijalno zbrinjavanje, odgoj i obrazovanje – Sarajevo.

Osnovni opšti akt federalne ustanove socijalne zaštite su pravila federalne ustanove socijalne zaštite, na koji Vlada FBiH mora dati prethodnu saglasnost.

Socijalno zbrinjavanje, u smislu ovoga zakona, institucionalno je i organizovano zadovoljavanje osnovnih životnih potreba pojedinca u pogledu stanovanja, ishrane, održavanja lične higijene i slično.

Zavodska mjera upućivanja u odgojnu ustanovu izriče se maloljetniku prema kojem treba poduzeti trajnije i intenzivnije mjere odgoja ili liječenja uz njegovo potpuno odvajanje iz dotadašnje sredine u skladu sa odredbama Zakona o zaštiti i postupanju s djecom i maloljetnicima u krivičnom postupku.

Poglavlje II – Djelatnost i korisnici federalnih ustanova socijalne zaštite

Članovima od 11. do 16. određuju se nadležnosti, vrsta djelatnosti kojima se bave te sjedište za svaku pojedinačnu ustanovu iz prethodnog poglavlja. Također, definiše se pružanje drugih usluga i bavljenje dopunskom djelatnošću. Pored bavljenja osnovnom djelatnošću, odnosno pružanja usluga zbog kojih su osnovane, federalne ustanove socijalne zaštite mogu pružati i druge socijalne usluge u skladu s uslovima za pružanje drugih socijalnih usluga.

Poglavlje III – Osnovni i posebni standardi u pogledu obavljanja propisane djelatnosti

Ovo poglavlje obuhvata članove od 17. do 21.

Članovima 17. i 18. definišu se načela efikasnosti i održivosti, odnosno javnosti i transparentnosti. 

Član 19. definiše da će Vlada Federacije na usaglašen prijedlog federalnog ministra rada i socijalne politike, federalnog ministra zdravstva, federalnog ministra obrazovanja i nauke i federalnog ministra pravde propisati minimalne standarde koje moraju ispunjavati federalne ustanove socijalne zaštite.

Dalje, određuje se postupak utvrđivanja ispunjenosti uslova za obavljanje djelatnosti. 

Primjena lijekova, u smislu ovoga zakona, u federalnim ustanovama socijalne zaštite podrazumijeva davanje lijekova koji su neophodni za prevenciju i tretman korisnika. U pogledu nabavke lijekova, federalne ustanove socijalne zaštite zaključuju ugovor s apotekom kao zasebnom zdravstvenom ustanovom ili apotekom u privatnoj praksi. Za primjenu lijekova u federalnim ustanovama socijalne zaštite u stručnom su smislu odgovorni magistar farmacije apoteke preko koje se vrši nabavka lijekova, kao i zdravstveni radnici koji daju lijekove korisnicima u federalnoj ustanovi socijalne zaštite.

Poglavlje IV – Načelo zaštite i prava smještenih korisnika

Članovima od 22. do 25. definišu se načela humanizma i poštivanja osnovnih ljudskih prava i sloboda, načelo uključenosti, načelo najboljeg interesa te zabrana diskriminacije.

Dalje, članom 26. određuje se da se u obavljanju njihove propisane djelatnosti federalnim ustanovama socijalne zaštite, odnosno njihovim zaposlenicima, zabranjuje bilo koji oblik ili akt prisile prema smještenim licima, kao i zadržavanje lica protivno njegovoj iskazanoj volji, s izuzetkom lica koja su upućena na smještaj u skladu s odredbama Zakona o zaštiti i postupanju s djecom i maloljetnicima u krivičnom postupku.

Garantuje se pravo na informiranost smještenih lica. Dalje, garantuje se smještenicima pravo na učešće u donošenju odluka u skladu s njegovim stvarnim mogućnostima, pravo na slobodan izbor usluga, pravo na privatnost i povjerljivost ličnih podataka smještenih korisnika, kao i pravo na pritužbu. 

U ovom poglavlju uređuje se evidencija o smještenim licima, njen sadržaj i obaveza vođenja evidencije. Definišu se posebni standardni i kriteriji za individualnu procjenu korisnika pri prijemu na smještaj u federalne ustanove socijalne zaštite, kao i standardi za procjenu potrebe njihovog daljeg zadržavanja u smještaju. Određuju se slučajevi kada su federalne ustanove socijalne zaštite dužne uskratiti smještaj, odnosno kada se korisnik usluga prima prioritetno. 

Definisane su i dopuštene mjere fizičkog ograničavanja. Pod dopuštenim mjerama fizičkog ograničavanja, u smislu ovoga zakona, podrazumijeva se privremeno ograničavanje kretanja i djelovanja lica s intelektualnim poteškoćama, koje je smješteno u federalnu ustanovu socijalne zaštite. Mjera fizičkog ograničavanja primjenjuje se samo ukoliko je to jedino sredstvo kojim se može otkloniti direktna opasnost koja proizlazi iz ponašanja lica. Odluku o primjeni mjere fizičkog ograničavanja lica s intelektualnim poteškoćama donosi psihijatar, koji i nadzire njezinu primjenu. Također, definišu se mjere fizičkog ograničavanja lica s težim duševnim smetnjama. 

Poglavlje V – Upravljanje i rukovođenje federalnim ustanovama socijalne zaštite

Članovima od 43. do 62. određuje se upravni odbor kao organ upravljanja ustanovama socijalne zaštite. Dalje, određuju se postupak, uslovi, broj članova i nadležnosti za imenovanje upravnog odbora te uslovi za razrješenje njegovih članova i novčanih naknada za obavljanje poslova. Predviđeno je da se upravni odbor u federalnim ustanovama socijalne zaštite sastoji od pet članova, od kojih su barem dva pravne struke.

Kada je u pitanju nadzor nad radom ustanova socijalne zaštite, propisuje se da će to obavljati nadzorni odbor, kao jedinstveni organ nadzora nad radom svih ustanova socijalne zaštite. Zakon detaljno uređuje postupak izbora, broj članova, uslove i zapreke za imenovanje, uslove za razrješenje članova te naknadu za rad u nadzornom odboru.

Kada su u pitanju naknade za rad članova upravnih i nadzornog odbora, predviđeno je da će se iste isplaćivati iz budžeta Federacije BiH.

Organ rukovođenja u federalnim ustanovama socijalne zaštite je direktor. Određuju se nadležnosti direktora, postupak imenovanja i razrješenja direktora te plata direktora. 

Poglavlje VI – Finansiranje federalnih ustanova socijalne zaštite 

Ovim poglavljem određuje se da se finansiranje federalnih ustanova socijalne zaštite vrši iz naknada za pružene usluge, iz budžeta Federacije, iz subvencija, donacija i drugih izvora. Uređuje se svrha korištenja tih sredstava. Prihodi i sredstva za finansiranje rashoda za obavljanje djelatnosti prema odredbama ovoga zakona i njihov raspored utvrđuju se finansijskim planom federalnih ustanova socijalne zaštite. Prijedlogom je predviđeno da je, u slučajevima kada rashodi prelaze 10% ukupno ostvarenih prihoda, federalna ustanova socijalne zaštite dužna u roku od 30 dana od dana sačinjavanja završnog obračuna izraditi prijedlog plana finansijskog konsolidovanja kojim će utvrditi način pokrivanja viška rashoda nad prihodima. Ovaj plan se dostavlja Vladi FBiH na razmatranje i davanje saglasnosti zajedno s prethodno pribavljenim mišljenjima nadzornog odbora i Federalnog ministarstva finansija. Tek nakon dobivanja prethodne saglasnosti od Vlade FBiH upravni odbor federalne ustanove socijalne zaštite može donijeti plan finansijskog konsolidovanja, a o datoj saglasnosti Vlada je dužna obavijestiti osnivača, odnosno Parlament FBiH.

Upravni odbori federalnih ustanova socijalne zaštite jednom godišnje odlukom utvrđuju okvirnu cijenu za pružene usluge smještaja i tretmana korisnika prema jedinstvenoj metodologiji koju propisuje federalni ministar rada i socijalne politike. Nalaže se da su federalne ustanove socijalne zaštite dužne uspostaviti javni registar kapitalnih investicija i nabavke stalnih sredstava.

U skladu s odredbama Zakona o reviziji institucija u Federaciji Bosne i Hercegovine, finansijske revizije i revizije učinka poslovanja federalnih ustanova socijalne zaštite sprovode se prema godišnjim planovima revizije. Revizije sprovodi Ured za reviziju institucija u Federaciji Bosne i Hercegovine.

Poglavlje VII - Nadzor nad radom federalnih ustanova socijalne zaštite

Članovima od 70. do 79. određuje se da se nadzor nad radom federalnih ustanova socijalne zaštite sprovodi kroz unutrašnji, stručni i inspekcijski nadzor.

Unutrašnji nadzor organizuju i sprovode federalne ustanove socijalne zaštite nad radom svojih organizacijskih jedinica i zaposlenih radnika.

Stručni nadzor u smislu ovoga zakona obuhvata neposredan pregled opreme i prostora u odnosu na propisane uslove. Stručni nadzor obavlja se kao redovni i izvanredni stručni nadzor te kao opšti i posebni stručni nadzor. Stručni nadzor nad radom federalnih ustanova socijalne zaštite vrši posebna komisija koju formira federalni ministar rada i socijalne politike od stručnih lica s liste stručnih nadzornika u federalnim ustanovama socijalne zaštite.

Inspekcijski nadzor, između ostalog, podrazumijeva nadzor nad obavljanjem osnovne i dopunske djelatnosti za koju su federalne ustanove socijalne zaštite registrovane i poduzimaju mjere za njeno kvalitetno obavljanje, nadzor nad zakonitosti rada federalnih ustanova socijalne zaštite i stručnih radnika u obavljanju njihove registrovane djelatnosti, nadzor nad provođenjem zakonom utvrđene obaveze donošenja internih akata, kao i njihove usklađenosti s relevantnim propisima i sl. Inspekcijski nadzor vrši Federalna uprava za inspekcijske poslove putem nadležnih federalnih inspektora, odnosno kantonalni organ za inspekcijske poslove putem nadležnih kantonalnih inspektora u dijelu koji se odnosi na odgoj i obrazovanje. Dalje, definišu se inspekcijske nadležnosti i inspekcijske mjere. 

Poglavlje VIII – Prekršajne odredbe

Članom 80. određuje se da će se novčanom kaznom u iznosu od 2.000 KM do 10.000 KM kazniti federalna ustanova socijalne zaštite za prekršaje definisane ovim zakonom.

Članom 81. odgovorna osoba će za prekršaje koje počini ustanova biti kažnjena novčanom kaznom od 500 KM do 1.500 KM. 

Posebno je utvrđena novčana kazna u iznosu od 2.000 do 10.000 KM za zavode zdravstvenog osiguranja i dom zdravlja u sjedištu ustanove socijalne zaštite koji međusobno ne zaključe pojedinačne ugovore o osiguranju primarne zdravstvene zaštite za korisnike koji su privremeno smješteni u socijalne ustanove, a čije prebivalište je van mjesta sjedišta federalne ustanove u kojoj se nalaze na smještaju. Također, ista kazna je predviđena za nadležni zavod zdravstvenog osiguranja kantona ukoliko s federalnom ustanovom socijalne zaštite ne sklopi pojedinačne ugovore o osiguranju sekundarne i tercijarne zdravstvene zaštite za korisnike koji su, po mjestu svoga prebivališta, u njegovoj mjesnoj nadležnosti.

Poglavlje IX – Prelazne i završne odredbe 

Članovi od 82. do 89. uređuju primjenu drugih propisa, rokove za usklađivanje s odredbama ovoga zakona, rokove za donošenje podzakonskih akata, kao i ostale prelazne i završne odredbe. 

Fotografija: RTV Slon